Nga Sabedin Gubetini
Shqiptaret çamë, që i shpëtuan barbarisë greke, më të shumtët erdhën në truallin amë. Shqiptarët hapën shtëpitë për viktimat e barbarisë. U hapen edhe dyert e shkollave për fëmijët e humbur. Për t’u njohur padrejtësia e madhe, krerët çamë dhe qeveritë, përfshi edhe atë shqiptare, paditen barbarinë greke dhe iu bë e njohur edhe organizmave ndërkombëtare.
Padrejtësia ndaj çameve u shtrua edhe në Konferencën e Paqes në Paris, me 1946, por nuk u arrit që të pranohej krimi i madh njerëzor, gjenocidi grek mbi popullsinë çame. Doli që shumë nga shtetet mike të Greqisë, të cilat i kishin rrëmbyer me forcë 23 mije kilometra katrorë të Shqipërisë dhe ia kishin dhëne Greqisë, në fillim u hoqën sikur u pëlciste zemra nga dhimbja për çamët martirë dhe, për të mos u shfaqur si mbrojtës të hapur të padrejtësive, që kish bërë greku, ngritën dorën dhe thanë me gjysme zëri: “Çamet e përzënë të kthehen në vendin e tyre!”. Po kjo ishte vetëm demagogji, që çamët të ktheheshin në trojet e të parëve, që t’u kthehej pasuria e grabitur, do të thoshte të paditej mikja e tyre për krimet barbare. Të pranonte egërsinë që kish shfaqur dhe të përgjigjej për gati 3000 të masakruarit, dëmet e shkaktuar, rrëmbimet e pa llogaritura. Po qysh të nesërmen e konferencës u pa demagogjia politike.
Shtetet e mëdha që ngritën dorën, harruan ç’thanë, sepse ata nuk këmbëngulën të zbatohej vendimi që morën dhe të përbuzej gënjeshtra e kolaboracionisteve helene që akuzonin çamët si të tillë.
Megjithëse Konferenca e Parisit dështoi dhe iu shmang dënimit të padrejtësisë greke, çamët nuk i hodhën armët, për të gjetur përkrahës dhe për ta ndërkombëtarizuar tragjedinë e luajtur mbi ta. Ata s’e kishin humbur shpresën për t’u rikthyer në pragjet e të pareve.
Për ta intensifikuar ndërkombëtarizimin e çështjes çame në vjeshtën e vitit 1944, në Konispol organizohet kongresi i parë çam, i cili u drejtohet përfaqësuesve të misioneve aleate, shteteve asnjanëse, B.Sovjetik që ta ndihmonin popullin shqiptarë të Çamërisë dhe të njihej padrejtësia e bërë ndaj tij. Jo shumë kohe pas këtij kongresi, një grup çamësh shkoi në Athinë, që të kundërshtonte gjenocidin kolektiv ndaj shqiptarëve të Çamërisë dhe të gjendej një gjuhe, që të mbështetej te arsyeja. Po qeveria e ardhur në pushtet e George Papandreut, nuk mori asnjë mase kundër gjenocidit edhe pse përfaqësuesit çamë i than ta ndalnin dhunën greke, t’i njihte të drejtat e çamëve dhe të urdhëronte të ktheheshin në shtëpitë e tyre, gjithë prezentët. Dilte se terrorizmin nuk e kishte organizuar një gjeneral i çmendur, por ishte në planin e shovinizmit, që e udhëhiqte dhe e drejtonte kisha ortodokse greke. Meqë dështoi dhe kjo orvatje, çamët në Shqipëri nuk e ndalen luftën e tyre për liri e të drejta, megjithëse ndihmën e qeverisë komuniste, që varej nga sllavet, nuk e kishte aq të plote. Iu dërgua letër bashkimit Kombëtar Grek, komandës aleate në Mesdhe dhe Komitetit Qendror te FKC (EAM).
As delegacioni që shkoi në Athinë, as letrat nuk u morën parasysh. Madje në takimin verbal dhe në letër përgjigjet, nuk u shfaq urtësia, po arroganca, poshtërimi grek.
Komiteti i Çlirimit të Çamërisë përsërit letrat dhe ua ridërgon misioneve ushtarake të B.S., Britanisë së Madhe, SHBA, Francës, dhe legatës Jugosllave në Tiranë. Ky komitet që të rendonte përgjegjësia ndaj bashkëkombësve, nuk la të qete as konferencën e ministrave të jashtëm të fuqive aleate në Londër më 1945, as Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së të 25 tetorit 1946. Në kërkesat e tyre, çamët shpjegonin se ishin popullsia më e persekutuar e shekullit 20-të, madje edhe e Luftës se Dytë.
“Ne po shohim se edhe Organizata e Kombeve te Bashkuara, nuk po na e dëgjon zërin, nuk na përfill në kërkesat tona”. Dhe vërtetë, ajo nën presionin e ortodoksisë, ku ajo greke ishte e madhe, nuk po i vinte në lëvizje fuqitë e saj, e ta detyronte një shtet shoven: ta ndalte barbarinë dhe të pranonte ti njihte të drejtat popullsisë që kish persekutuar.
Duke iu drejtuar sërish organizmave të larta ndërkombëtare komiteti i Çamërisë thekson: “Ne protestojmë dhe sjellim në mendjen e Komisionit Hetimor te KSOKB, tragjedinë e luajtur në Çamëri, si dhe veprimtarinë e shovinisteve, që synon në zhdukjen e popullit shqiptar të Çamërisë. Ne theksojmë një zgjidhje urgjente të problemit çam, siç mund të pranohet.
1. Të ndalet vendosja e kolonëve në tokat tona autoktone.
2. Të riatdhesohen tërë çamët.
3. Të bëhet kthimi i tokave tona, vlerësimi i demit me para në dorë.
4. Të jepet ndihmë për të rindërtuar shtëpitë e prishura.
5. Mbrojtjen dhe garancinë popullsisë që rrjedh në traktatet ndërkombëtare.
6. Të gjykohen e dënohen tërë përgjegjësit e krimit, që kanë kryer kundër çameve!”.
Meqë të mëdhenjtë në OKB, nuk donin t’ia prishnin të përkëdhelurës së tyre, hoqën dorë nga lufta për rikthimin e çamëve në trojet e tyre, duke i ngushëlluar me disa ndihma. Kështu nga viti 1945-1947, Shqipëria mori 26 milionë dollarë ndihma për çamët. Ndihmat ishin në mallra, materiale e pajisje. Ndërsa për refugjatet direkt u dhanë vetëm 1.2 milionë dollarë. Por lufta që ata bënë për ndërkombëtarizimin e Çamërisë erdhi në ftohje. Shteti shqiptar dhe ai grek, bënin pjesë në dy kampe të kundërta. Propaganda komuniste thoshte shumë gjera të pavërteta, madje arrinte të “argumentonte”, borgjezia nuk i mbronte interesat, liritë dhe të drejtat e popujve. Tani edhe krerët çamë u vunë në trysninë e propagandës komuniste. Duhej të bënin siç u thonin shefat shqiptarë. Krerët komuniste i kërcënonin çamët dhe u thonin se dy kampet ishin në luftë dhe çështja çame, gati ishte mbyllur edhe për kampin borgjez edhe për atë komunist. Në të vërtetë acarimi midis dy shteteve ishte keqësuar, kur Greqia shtypte forcat e EAM-it dhe komunistët shqiptarë u jepnin armë dhe ushqime, duke e harruar Çamërinë.S.B.
