Një dokumentar me dëshmitë e të mbijetuarve në kampet e komunizmit dhe kufijtë e mbyllur po realizohet nga regjisori amerikan Rajan Xhonson (o. Ryan Johnson) në bashkëpunim me Autoritetin Shqiptar të Dosjeve.
“Kampi i Tepelenës është një formacion i rëndësishëm. Fatkeqësisht shumë të rinj, moshatarët e mi ose studentë nuk kanë asnjë informacion në lidhje me krimet e komunizmit në Shqipëri. Komunizmi në Shqipëri ka qenënjë nga diktaturat më të vështira që ka hasur rruzulli tokësor si në aspektin politik, dëshmitë e ish-të persekutuarve politikë dhe historitë sociale. Historia duhet treguar që të studiohet dhe të mos përsëritet. Njerëzimi dhe sociologët duhet të kuptojnë si funksionon psika e një shoqërie që arrin të bëjë këtë lloj makabriteti,” shprehet studiuesja Diana Xheka.
Në kampin e Tepelenës ka tashmë një bllok selvish në kujtim të viktimave nga 5 mijë familjet e internuara në vitet 1949–1954 dhe të kushteve çnjerëzore të trajtimit të tyre.
Dokumentari synon të përcjellë informacionin dhe faktet historike të një periudhe të erret të regjimit totalitar.
“Ky projekt filloi një vit më parë. Vite më parë nisa të studioj për kulturën këtu, bëja vizita në Shqipëri pasi takova gruan time rreth një dekadë më parë. E kam parë sa shumë ka ndryshuar vendi. Perceptimi im gjithnjë e po rritet dhe në çdo intervistë që kemi po e kuptoj më shumë. Ajo që më ka habitur janë të rinjtë e vendit, të cilët e kuptojnë shumë pak kulturën dhe historinë shqiptare. Kjo më ka tronditur! Është një kontrast i thellë me Perëndimin, ku mbizotëron liria e fjalës.
Në Pogradec, Porto-Palermo njerëzit inkurajoheshin të vinin në këto simpoziume dhe të mos kishin frikë t’i vizitonin, por pamë që kishte shumë shqiptarë të frikësuar nga historitë e tyre. Për shembull, në kampin e Tepelenës, kur një i huaj nga Perëndimi hyn në këto që dikur ka qenë kamp përqendrimi, të shohësh se si trajtohet ky vend është shokuese. Ky është kontrasti mes kulturave. Shihni Aushvicin, Poloninë… Edhe 30 vite pas komunizmit, Shqipërisë i duhet punë për të bërë me diskutimin e së kaluarës,” thotë regjisori Xhonson, shkruan RTSH.Z. Xhonson është i martuar me një vajzë shqiptare nga familjet e persekutuara dhe në punën e tij po pasqyron jo vetëm dhimbjen e dëshmive, por edhe nevojën që brezi i ri të edukohet me të vërtetat historike, që historia me fatet tragjike të mos përsëritet më.
