Dhjetëra mijëra njerëz nga e gjithë Serbia pritet t’i bashkohen një proteste të madhe studentore në Beograd kundër korrupsionit qeveritar, shkruan britanikja Guardian, duke shtuar se protesta e sotme konsiderohet si kulmi i protestave disamujore që tronditën pushtetin e presidentit autokratik të vendit, Aleksandar Vuçiq.
Tensionet po rriten, shtoi ai, pasi mbështetësit e presidentit ngritën kampin në parkun përballë Presidencës. Në fillim të kësaj jave, Vuçiq paralajmëroi se në tubimin, të planifikuar për të shtunën, personeli i sigurisë do të përdorte forcën kundër njerëzve.
Vuçiq, i cili ka dominuar politikën serbe që kur u bë kryeministër në 2014 dhe më pas president në 2017, tha se protestuesit nuk do ta detyronin kurrë të tërhiqej.
“Do të duhet të më vrisni nëse doni të më zëvendësoni,” tha ai.
Autoritetet janë përballur me protesta thuajse të përditshme që nga nëntori i vitit të kaluar, kur çatia e tendës në stacionin hekurudhor në Novi Sad u shemb, duke vrarë 15 persona.
Shumë fajësuan korrupsionin e përhapur për katastrofën në stacionin, të cilin Vuçiqe hapi në vitin 2022 pas rinovimit.
Agjencia France-Presse raportoi se ultranacionalistë të mirënjohur, duke përfshirë anëtarë të një ish-milicie të lidhur me vrasjen e kryeministrit të atëhershëm Zoran Gjinxhiç në 2003, u panë mes një grupi aktivistësh që po kamponin në Parkun Pionirski.
Gjingjiq, i cili udhëhoqi protestat e rrugës që rrëzuan Slobodan Millosheviçin në vitin 2000, u vra 22 vjet më parë këtë javë nga një grup policor paraushtarak i njohur jozyrtarisht si Beretat e Kuqe.
Vuçiq “mobilizoi kriminelë, banditë dhe anëtarë të Beretave të Kuqe, duke sjellë njerëz nga Kosova dhe duke i vendosur në Parkun Pionirski, duke e ditur se qindra mijëra do të mblidhen atje të shtunën”, shkroi në platformën X Dragan Đilas, lideri i partisë opozitare Liria dhe Drejtësia.
Vuçiq dhe Partia e tij Progresive Serbe, e cila margjinalizoi me sukses opozitën zyrtare, u hodhën jashtë ekuilibrit nga protestat e studentëve, një lëvizje pa udhëheqës që kërkon reforma radikale, por pa një plan të qartë për ndryshime demokratike.
Demonstruesit kërkojnë përgjegjësi për fatkeqësinë në Novi Sad, si dhe institucione transparente të bazuara në sundimin e ligjit.
Dhjetëra persona janë akuzuar për shembjen vdekjeprurëse të tendës. Milosh Vuçeviq, ish-kryetari i komunës së Novi Sadit kur filloi rinovimi i stacionit, dha dorëheqjen në janar nga posti i kryeministrit, si dhe kryetari i komunës së Novi Sadit.
Vuçiq, i cili besohet se ka sakrifikuar kryeministrin e tij për të mbrojtur pozicionin e tij, refuzoi formimin e një qeverie kalimtare dhe mbajtjen e zgjedhjeve.
Duke përsëritur narrativat ruse, ai i përshkroi protestat si një dredhi perëndimore për ta rrëzuar atë nga pushteti dhe për të shkatërruar Serbinë.
Dushan Spasojević, një profesor në Fakultetin e Shkencave Politike në Universitetin e Beogradit, i tha AFP se përdorimi i gjuhës provokuese nga qeveria ka të ngjarë të ishte një përpjekje për të dekurajuar njerëzit që të bashkohen me demonstratat.
Vuçiç ndoshta “shpresoi se protestuesit do të shkaktonin dhunë, duke i dhënë policisë një justifikim për të ndërhyrë dhe duke detyruar shumicën e njerëzve të tërhiqen nga protesta,” tha Spasojevic.
Vëzhguesit e huaj janë gjithnjë e më të shqetësuar për dhunën ndaj protestuesve, pas incidenteve në të cilat makina u përplasën me protestuesit.
“Përgjigja e Serbisë ndaj këtyre protestave do të jetë një provë vendimtare e përkushtimit të saj ndaj standardeve të BE,” shkruante një grup shumëpartiak i anëtarëve të Parlamentit Evropian në një letër drejtuar Presidentes së Komisionit Evropian Ursula von der Leyen këtë javë.
Serbia ka qenë një vend kandidat për anëtarësim në BE që nga viti 2012, por progresi ka ngecur nën udhëheqjen e Vuçiqit dhe qëndrimin e tij pro-rus në lidhje me luftën në Ukrainë.
Anëtarët e Parlamentit Evropian, nga konservatorët deri tek të majtët radikalë, pohojnë se BE-ja ishte “shumë e butë dhe e butë” ndaj qeverisë serbe.
Grupi po i bën thirrje Von der Leyen të sigurojë që Serbia të ketë “zgjedhje të lira dhe të ndershme, një gjyqësor të pavarur, media pluraliste dhe sundim të ligjit” përpara se të lëshojë çdo fond të BE-së.
Serbia do të marrë 1.5 miliardë euro (1.26 miliardë £) grante dhe kredi të lira sipas “planit të rritjes” të BE-së midis 2024 dhe 2027.
Organizatorët premtuan se protestat do të vazhdojnë edhe pas të shtunës, shkruan Danas.rs.”Ne nuk po bëjmë hapat e fundit – po bëjmë ndryshime tektonike.” Nëse nuk plotësohen kërkesat tona, ne do të qëndrojmë në rrugë, në bllokada, në luftë deri në vendosjen e drejtësisë”, shkruan ata në Instagram.