Tim Roth rri i shtrirë në karrigen e tij dhe rrezaton një qetësi të papritur, sikur Oqeani Atlantik po hedh një spërkatje verore mbi këtë cep të Galway-t.
Ai është optimist për jetën, filmin dhe madje edhe aktrimin – një profesion që dikur e quajti një makth që nuk do t’ia rekomandonte askujt.
“Oh, e thashë këtë?” pyet ai, i habitur. “Në fakt nuk ndihem aspak ashtu. Duhet të kem pasur një ditë të keqe, por në rregull është.” Ai ngre supet dhe buzëqesh. “Në të vërtetë po e dua gjithnjë e më shumë në këtë moment.”
Është një ndjesi inkurajuese dhe e papritur. Si aktor dhe regjisor, Roth njihet për zhytjen në errësirën njerëzore, një “dhimbje e gëlltitur”. Dhe ne ndodhemi këtu një mëngjes me shi në një festival filmi në bregun perëndimor të Irlandës për të folur për pikëllimin – një pikëllim fiktiv i paraqitur në filmin e tij të fundit Poison dhe një pikëllim tepër real, brutal, që e goditi familjen e tij menjëherë pasi përfundoi xhirimi.
“Filmi në fakt trajtonte diçka që tani është shumë, shumë prekëse për sa i përket familjes sonë,” thotë ai qetësisht, me theksin e pastër londinez, edhe pas dekadash në Hollywood. “Nuk ka një mënyrë të vetme për të pikëlluar. Njerëzit reagojnë ndryshe,,të gjithë,përndryshe do të kishte një kurë për të.”
Poison, debutimi si regjisore i Désirée Nosbusch, vendos Roth dhe Trine Dyrholm si një çift i larguar nga njëri-tjetri që ribashkohen një dekadë pas vdekjes së djalit të tyre, i cili duhet të zhvarroset sepse helmet po depërtojnë në varreza. Bazuar në një dramë nga shkrimtarja holandeze Lot Vekemans, filmi është një duel emocional i papërpunuar, xhiruar pothuajse tërësisht në një varrezë të vërtetë në Luksemburg.
Në tetor të vitit 2022, disa muaj pasi përfunduan xhirimet, djali i Roth, Cormac, vdiq në moshën 25-vjeçare. Kitaristi dhe kompozitori ishte diagnostikuar me kancer në fazën 3 të qelizave germinale një vit më parë. Roth kishte menduar ta linte projektin që po përgatitej për xhirim, i cili kërkonte një udhëtim të gjatë nga shtëpia, në Los Angeles, por Cormac e inkurajoi ta bënte. “Ai nuk u shqetësua fare që unë do të bëja filmin. Mendonte se ishte një gjë e mirë. Ndoshta edhe donte të më nxirrte nga shtëpia”, thotë Roth me një buzëqeshje të hidhur. “E kisha miratimin e tij, përndryshe nuk do ta kisha bërë. Po të kishte nevojë të më kishte pranë, do të qëndroja pranë.”
Xhirimet kërkonin që Roth dhe Dyrholm të kalonin periudha të gjata në varreza – filmimet ndaleshin gjatë funeraleve – por aktori mbeti shpresëplotë për Cormac. “Në atë kohë përpiqeshim të mbeteshim pozitivë sepse ai ishte ende me ne“, kujton Roth. Toni i tij është i thjeshtë, dhimbja është e mbuluar.
Poison përshkruan një çift të shkatërruar nga humbja, një analizë e thellë e paaftësisë për të ndarë dhimbjen. “Filmi është aq i vërtetë sepse tregon se mënyra si pikëllohesh është po aq unike sa gjurma e gishtit”, thotë Roth. “Tani, me miqtë dhe familjen time, shoh që të gjithë po e përballojnë dhe e përjetojnë ndryshe dhe kanë nevojë të respektohen për këtë”.
Para xhirimeve, Roth i tha Nosbusch-it se djali i tij ishte i sëmurë. Regjisorja kishte kaluar një frikë të ngjashme vite më parë me djalin e saj, kur atij iu diagnostikua diabeti – një përvojë që e kishte tërhequr drejt dramës së Vekemans. Ajo thotë se i dha aktorit kohë dhe hapësirë: “Nuk shkoja tek ai çdo ditë për ta pyetur, ‘Si është?’ Gjithçka ndodhte me shikime. Ndonjëherë kishte nevojë për një pushim dhe unë i thoja, ‘Sigurisht.’”
Nosbusch mbeti e shkatërruar kur mësoi se Cormac kishte ndërruar jetë. “Zemra mu thye, sepse për një moment ndjeva me të vërtetë: ‘A ishte filmi im një fatkeqësi? A u bë filmi im realitet?’” Roth i tha se nuk kishte asnjë pendesë që e kishte bërë filmin dhe se në një mënyrë e kishte ndihmuar të përballej me atë që po vinte.
Në një deklaratë pas vdekjes së Cormac-ut, Roth, bashkëshortja e tij Nikki Butler dhe djali tjetër Hunter thanë se pikëllimi “vinte në valë” dhe se kishin humbur një “top energjie të egër dhe elektrike”. Ata cituan një nga motot e Cormac-ut: “Sigurohu që të bësh gjërat që i do.”
Ndoshta është një ngushëllim për Roth-in e madh që, duke ndjekur aktrimin, për të cilin ishte dashuruar që adoleshent, ai e kishte ndjekur këtë parim. Rezultati është një karrierë e gjatë dhe e larmishme që varion nga kinemaja artistike e panjohur deri te filmat komercialë, me pasionin e Roth-it për zanatin e tij gjithmonë të dukshëm në ekran.
Fillimi ishte një shfaqje muzikore shkollore për Drakulën. “Bëra një kopje të keqe të The Rocky Horror Picture Shoë. Por u fiksova.” Për pak kohë bëri edhe punë të tjera – paketonte rafte në Tesco, ndante postën e Krishtlindjes, bënte thirrje telefonike. “Isha një nga ata djem që të telefononin dhe përpiqeshin të të shisnin reklamë. Ishte tmerr.”
Roli i tij i parë i madh ishte në dramën televizive Made in Britain në vitin 1982, ku Roth luante një racist, çka e çoi drejt roleve kryesore në Rosencrantz & Guildenstern Are Dead të Tom Stoppard në 1990, Vincent & Theo të Robert Altman po në 1990, dhe si z. Portokalli në Reservoir Dogs të Quentin Tarantino-s. Kritikja e The Neë Yorker, Pauline Kael, e përshkroi aktrimin e Roth-it si “një lloj shkarkimi kinetik”.
Pasoi një karrierë e pandalshme. “Mora një vendim të vetëdijshëm shumë herët… që doja të isha aktor dhe jo thjesht njeri filmash”, thotë 64-vjeçari. I pyetur nëse do të konsideronte një kthesë të stilit të Liam Neeson-it drejt filmave aksion, ai pothuajse qesh. “Nuk kam pamjen e duhur. Kurrë nuk ka qenë një opsion. Thjesht nuk më përshtatet”. Por ndoshta i përshtatet: është i hollë, me mjekër të rregulluar, me xhinse dhe çizme.
Roth i ndan projektet në dy kategori: “Ka ato për të paguar qiranë. Agjenti të telefonon dhe të thotë, ‘Një punë për para nëse të duhet.’ Dhe janë ato që i bën për vete.” Të parat, pranon ai, kanë sjellë edhe ndonjë moment turpi. “Kam bërë disa punë të tmerrshme.” Roth refuzon të japë një listë turpi – “Jo! Ju i dini vetë” – por pa dyshim numri një ishte roli i Sepp Blatter në United Passions, filmi i vitit 2015 i FIFA-s që u përçmua si një letër dashurie për vetveten.
Megjithatë, dështimet të mësojnë shumë, thotë Roth. “Ndonjëherë janë përvojat më të vlefshme. Duhet të bësh më të mirën edhe kur nuk të rreh zemra për atë që po bën. Ndonjëherë, kur po bën një film të keq, ato janë përvojat më të mira.”
Për disa filma me buxhet të madh ai ruan kujtime. Thotë se e luajti rolin e Abomination në The Incredible Hulk – një personazh që e riktheu më vonë në serialin televiziv të Disney-t She-Hulk: Attorney at Laë – për të turpëruar fëmijët e tij, që atëherë ishin në shkollë. Projekte të tjera madhështore përfshijnë Planet of the Apes nga Tim Burton dhe dramën kriminale Tin Star nga Sky Atlantic.
Që të mos e prishë kujtimin e një xhirimi, Roth nuk i sheh filmat e vet as lexon kritikat. “I ruan në mendje dhe çfarë ndodh me to më vonë është çështje tjetër. Ndoshta është thjesht një mënyrë për t’u mbrojtur.” Kjo vlen edhe për filmat që janë pritur mirë, ndonëse ai bëri përjashtime për të parë The Hateful Eight të Tarantino-s dhe dramën Chronic të Michel Franco-s për një infermier që kujdeset për pacientë në fund të jetës.
Pasi kishte drejtuar The Ëar Zone – një dramë tronditëse për incestin dhe dhunën seksuale që bazohej në përvojën e tij personale si fëmijë – Roth ndjen empati për regjisorët debutues. “Më pëlqen t’i shoh teksa mësojnë gjatë xhirimeve. Shpesh të duhet shumë kohë dhe punë e lodhshme për të arritur deri aty. Dhe pastaj vjen dita e tyre.”
Poison është shembull i tillë. Nosbusch, aktore dhe ish-prezantuese e Eurovision-it, kaloi një dekadë duke kërkuar financim dhe aktorë. “Janë thjesht dy njerëz që flasin në një varrezë. M’u desh shumë përpjekje për t’i bindur,” thotë ajo.
Hera tjetër që flas me Roth-in është nëpërmjet Zoom-it nga Neë Yorku, ku ai po xhiron një film “disi komik” që zhvillohet në Staten Island para sulmit ndaj Kapitolit më 6 janar. E pyes se çfarë mendon për shqetësimin në rritje rreth populizmit të ekstremit të djathtë.
“Trump? Mendoj se po ia del shumë mirë,” thotë Roth. Ka një pauzë, pastaj buzëqesh me ironi. “Është thellësisht dëshpëruese dhe e dhimbshme. Ndjehet sikur ai është njeriu që hap derën për rreziqet e vërteta… kështu që edhe kur ai të largohet, unë shqetësohem për atë që do të mbetet pas. Është vërtet e frikshme.” Roth nuk ka pasur probleme për të hyrë apo dalë nga SHBA, ku jeton, por shqetësohet për miqtë e tij. “Unë jam në formë të mirë, jam një londinez i bardhë. Kjo është thjesht e vërteta.” Por ka miq “që janë në rrezik”, thotë ai, pa dhënë detaje.
Ai çuditet me njoftimin e Trump-it për tarifat mbi filmat e huaj, me pretekstin për të nxitur prodhimin në Hollyëood. “Asnjë nga ne nuk e kupton plotësisht. As ai vetë, besoj. Derisa të ndodhë diçka konkrete, nuk dimë si të reagojmë.”
Roth është i lumtur që Partia Konservatore nuk është më në pushtet në vendin e tij të lindjes – “një gjë shumë e mirë për njerëzimin” – por tingëllon i painteresuar nga ecuria e deritanishme e qeverisë laburiste. Ai shqetësohet se Nigel Farage do të fitojë vrull. “Më pëlqen t’i them Farridge,” thotë Roth, duke e rimuar emrin me cabbage (lakër). “Nuk më pëlqen t’i them asgjë, për të qenë i sinqertë.”
Shtëpia e Roth-it në Pasadena, në verilindje të LA-së, i shpëtoi për pak zjarreve. “Ishin në mal, mbi shtëpinë tonë. Pemët fluturonin; ishim shumë me fat që nuk fluturuan drejt shtëpisë.”
Pavarësisht rreziqeve të politikës dhe natyrës, dhe ndonjë ëndrre për të jetuar në Europë, Roth nuk ka plane për t’u larguar. “Shkuam atje sepse shkollat ishin të mira. Vetëm për këtë arsye u shpërngulëm dhe e dua atë vend. Aty janë rritur fëmijët e mi. Ka një histori të jashtëzakonshme për mua.” E pathënë, në heshtjen që pason, është pikëllimi i gdhendur në atë histori./tch
