Profesori amerikan dhe njohësi i zhvillimeve në Ballkan, Daniel Serwer, ka shkruajtur për rreth takimit lamtumirës në Uashington në mes të dy emisarëve, Gabriel Escobar dhe Miroslav Lajcak.
Serwer shkruan se megjithatë Escobar dhe Lajcak nuk arritën të prodhonin normalizim politik në mes të Kosovës dhe Serbisë, synim ky që ishte prioritet i tyre kryesor.
Profesori amerikan thotë se të dy e kishin nisur keq dhe përfunduan edhe më keq.
Ndërkaq, duke rikujtuar gjithë ngjarjet që kanë ndodhur përgjatë këtyre tri viteve potencon se politika ndërkombëtare ka nevojë për një rivendosje.
Sipas tij, është e qartë që politika perëndimore ndaj Serbisë nuk është duke funksionuar dhe se Uashingtoni e Berlini s’janë duke bërë shumë më mirë në Kosovë.
Serwer, gjithashtu thotë në platformën Peacefare.net, se dialogu për çështje teknike që në të kaluarën ka qenë më i suksesshëm, duke qenë se ishte fokusuar në çështje që prodhonin përfitime të dukshme për qytetarët e të dy shtete.
Shkrimi i plotë:
Lamtumirë dështimit
Zëvendës Ndihmës Sekretari i Departamentit të Shtetit Escobar dhe Përfaqësuesi Special i BE-së Lajçak, të dy me mandate për Ballkanin Perëndimor gjatë tre viteve të fundit, po japin lamtumirën e tyre në Uashington këtë javë. Bëhet fjalë për dy diplomatë me përvojë që e njohin mirë Ballkanin. Ata kanë bashkëpunuar pa shumë fërkime. Çështja më e madhe e dukshme ka qenë mbështetja amerikane për “Ballkanin e Hapur”, një skemë për lehtësimin e tregtisë. Evropianët me të drejtë e panë atë si të panevojshme dhe dyfishuese të përpjekjeve të tyre në atë që njihet si “procesi i Berlinit”.
Por Lajçak dhe Escobar nuk arritën të prodhonin normalizimin politik mes Kosovës dhe Serbisë, të cilin ata e bënë prioritetin e tyre kryesor.
Çfarë shkoi keq?
Escobar dhe Lajçak nisën keq dhe përfunduan më keq. Ata i premtuan Beogradit se do të kenë prioritet krijimin e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe brenda Kosovës. Ata përfunduan pa përparim të rëndësishëm në atë prioritet të gabuar.
Prishtina ishte zotuar ndaj Asociacionit në një marrëveshje të Brukselit të vitit 2013. Por Escobar dhe Lajçak neglizhuan që Beogradi të jepte diçka për diçka. Përveç Asociacionit, marrëveshja e Brukselit njeh vlefshmërinë e kushtetutës së Kosovës dhe sistemit të drejtësisë në të gjithë territorin e saj, angazhon serbët të marrin pjesë në institucionet qeverisëse të Prishtinës dhe zotohet se Kosova dhe Serbia do të avancojnë në BE pa ndërhyrë ndaj njëra-tjetrës.
Beogradi ka refuzuar të gjitha këto angazhime. Ajo ka mbajtur de facto qeverisjen mbi popullatën serbe në komunitetet me shumicë serbe në veri të Kosovës. Organizoi bojkotimin e zgjedhjeve komunale atje. Beogradi gjithashtu tërhoqi zyrtarët serbë nga policia dhe gjykatat. Dhe Serbia ka bërë gjithçka që është e mundur për të penguar hyrjen e Kosovës në Këshillin e Evropës.
Beogradi më pas kaloi në ofensivë
E frustruar me dështimin e BE-së dhe SHBA-së për të ofruar Asociacionin, Serbia vitin e kaluar vendosi t’i përkeqësojë gjërat. Ajo rrëmbeu dy policë të Kosovës nga territori i Kosovës, angazhoi një turmë për të sulmuar paqeruajtësit e NATO-s brenda Kosovës dhe organizoi një sulm terrorist që supozohej të jepte justifikimin për një ndërhyrje ushtarake serbe.
Nga fundi i vitit të kaluar, presidenti serb Vuçiç po shprehte shpresë për ndryshime të kushteve gjeopolitike, përfshirë rizgjedhjen e Trump, që do t’i mundësonte Serbisë të rimarrë një pjesë ose të gjithë Kosovën. Qeveria serbe e sapo inauguruar përfshin mbështetës të zëshëm të pushtimit rus kundër Ukrainës dhe avokatin kryesor të “botës serbe”, një eufemizëm për Serbinë e Madhe.
Politika ka nevojë për një rivendosje
Është e qartë se politika perëndimore ndaj Serbisë nuk po funksionon. Uashingtoni dhe Brukseli nuk po bëjnë shumë më mirë me Kosovën. Prishtina ka refuzuar të lëvizë drejt Asociacionit, megjithë “pasojat” e kushtueshme evropiane dhe denoncimet e ashpra amerikane. Vetëm nëse Beogradi zbaton dispozitat e tjera të marrëveshjes së Brukselit të vitit 2013, Prishtina do të përgjigjet. Vuçiq nuk është në gjendje ta bëjë këtë.
Suksesi kërkon një rivendosje.
Sa më shumë dialog politik që filloi marrëveshja e 2013-ës ka dështuar dukshëm për më shumë se një dekadë. Dialogu më teknik që i parapriu ishte shumë më i suksesshëm. Ai u fokusua në çështje që mund të prodhonin përfitime të dukshme për qytetarët e të dy vendeve. Pavarësisht zbatimit të ndryshëm, rezultatet ishin thelbësore. Edhe sot, Prishtina dhe Beogradi kanë bërë më mirë me çështje praktike si targat dhe dokumentet e identitetit sesa normalizimin politik.
Ky është drejtimi i duhur për të ardhmen. Normalizimi politik tani për tani është një urë shumë larg. Serbia nuk do të jetë e interesuar të dorëzojë pretendimet e saj për sovranitet në Kosovë derisa lufta në Ukrainë t’i japë fund aneksimeve ruse atje. Kosova nuk do të jetë e interesuar për formimin e Asociacionit derisa të ketë besim se Serbia e pranon sovranitetin dhe integritetin e saj territorial. Por si Beogradi ashtu edhe Prishtina mund të mirëpresin zbutjen e lëvizjes përmes kufijve të tyre të ndërsjellë dhe duke mundësuar më shumë tregti dhe tregti të ligjshme.
Prishtina me të drejtë ka filluar të insistojë në përdorimin e monedhës së saj zyrtare, euros, në transaksionet brenda Kosovës. Por kjo po krijon probleme për komunitetin serb, të cilët marrin subvencione nga Beogradi në dinarë serbë. Ky është lloji i çështjes praktike ku BE dhe SHBA duhet të fokusohen. Beogradi dhe Prishtina duhet të bien dakord për transparencën për subvencionet e Serbisë për komunitetet serbe brenda Kosovës, gjë që do të ndihmonte në zgjidhjen e çështjes së monedhës. Ky është drejtimi praktik në të cilin qëndrojnë perspektivat për sukses.
Lamtumira ndaj dështimit kërkon marrjen e prioriteteve të duhura.
