Pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, shumë shtete në Evropë hoqën shërbimin e detyrueshëm ushtarak. Jo vetëm që nga lufta në Ukrainë, disa vende po diskutojnë tani rikthimin e tij. Një pasqyrë e situatës
Pas rënies së Murit të Berlinit, detyrimi i përgjithshëm për shërbim ushtarak dukej se ishte një model i vjetëruar. Gjatë 20 viteve të fundit, kërkesa për stërvitje ushtarake është hequr në shumicën e vendeve evropiane.
Gjermania, për shembull, e pezulloi shërbimin e detyrueshëm ushtarak në vitin 2011. Ai mund të aktivizohet vetëm nëse Bundestagu konstaton një rast tensioni ose mbrojtjeje, siç parashikohet në Kushtetutën Gjermane.
E njëjta gjë vlen për shumë vende të tjera evropiane. Që nga viti 1993, nga 29 vendet evropiane që janë sot anëtare të NATO-s, përfshirë Turqinë, vetëm gjashtë e kanë mbajtur shërbimin e detyrueshëm ushtarak deri sot. Mbretëria e Bashkuar, SHBA dhe Kanadaja kanë pasur ushtri thjesht profesioniste prej 50 vjetësh ose më shumë.
Në dritën e luftës së agresionit të Rusisë kundër Ukrainës, tani ka ndodhur një ndryshim i caktuar në qëndrim. Shumë vende jo vetëm kanë rritur buxhetet e mbrojtjes, por po diskutojnë edhe rikthimin e shërbimit të detyrueshëm ushtarak. Deri tani, debatet kanë avancuar veçanërisht në disa vende. Këtu është një pasqyrë.
Ukraina dhe Lituania
Menjëherë pas aneksimit të Krimesë, Ukraina (2014) dhe Lituania (2015) rifutën shërbimin e detyrueshëm ushtarak për meshkujt të moshave 18-26 dhe 25 vjeç. Pas sulmit të Rusisë ndaj Ukrainës më 20 shkurt 2022, qeveria miratoi një ligj sipas të cilit të gjithë burrat nga mosha 18 deri në 60 vjeç mund të thirren për të shërbyer në ushtri.
Letonia
Ky vend baltik është një nga tre vendet e NATO-s që ndajnë një kufi të përbashkët me Rusinë. Dy të tjerat janë Estonia dhe Finlanda, anëtarja e re e NATO-s, e cila nuk e hoqi kurrë shërbimin e detyrueshëm ushtarak. Letonia tani dëshiron ta rifusë atë. Nga viti 2024, të gjithë meshkujt nga mosha 18 deri në 27 vjeç duhet të ndjekin një stërvitje njëmbëdhjetëmujore ushtarake. Nga viti 2028, 7500 letonezë duhet të mobilizohen çdo vit – ky është numri i ushtarëve profesionistë që kishte ky vend në vitin 2022 sipas NATO-s.
Rumania
Përpjekja e parë për të rivendosur shërbimin e detyrueshëm ushtarak pas rënies së Murit të Berlinit dështoi në vitin 2015, por kryeministri në pension dhe gjenerali Nicolae-Ionel Ciuca foli përsëri për këtë në pranverë. Një kërkesë konkrete e Ministrisë së Mbrojtjes është që në rast të mobilizimit të përgjithshëm, të gjithë të rinjtë dhe të rejat rumune që jetojnë jashtë vendit duhet të paraqiten për rekrutim brenda 15 ditëve.
Holanda dhe Suedia
Forcave të armatosura holandeze u mungojnë rreth 9000 rekrutë. Kjo është arsyeja pse qeveria po mendon të rrisë numrin e ushtrisë përmes shërbimit të detyrueshëm ushtarak, siç ka bërë Suedia që nga viti 2018. Vendi më i madh skandinav e kishte hequr shërbimin e detyrueshëm ushtarak në vitin 2010. Në vitin 2018, ai u rifut për shkak se nuk kishte mjaftueshëm vullnetarë për shërbimin ushtarak. Që atëherë, të gjithë 18-vjeçarët duhet të paraqiten për rekrutim. Ashtu si në Norvegji, megjithatë, vetëm një pjesë e vogël e tyre rekrutohen.
Norvegjia dhe Danimarka
Në vendin e origjinës së Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s, Jens Stoltenberg, që nga viti 2016, të gjitha femrat duhet të paraqiten për rekrutim në moshën 18 vjeç, përveç të gjithë burrave. Megjithatë, vetëm rreth 9.000 nga 60000 kandidatët që i nënshtrohen testit të aftësisë çdo vit thirren për shërbimin ushtarak 19-mujor. Sipas burimeve zyrtare, për shkak të përzgjedhjes së ashpër, shërbimi ushtarak në Norvegji është i lidhur me prestigj të ngjashëm me diplomat e tjera të arsimit të lartë. Në Danimarkë, shërbimi ushtarak është i detyrueshëm, por ka mjaft vullnetarë për të mbuluar nevojat.
Franca
Franca po debaton “shërbimin e detyrueshëm ushtarak të lehtë”. Presidenti Emmanuel Macron prezantoi në vitin 2019 “shërbimin kombëtar universal”. Në këtë kuadër, të rinjtë mund të dalin vullnetarë për një muaj për t’i shërbyer të mirës së vendit të tyre. Qeveria tani po mendon ta bëjë këtë të detyrueshme për të gjithë francezet dhe francezët nga 15 deri në 17 vjeç. Dy javë të këtij shërbimi duhet të kryhen në strukturat ushtarake.
Gjermania
Kancelari Scholz ka refuzuar propozimin e ministrit të tij të Mbrojtjes Boris Pistorius për të futur shërbimin e përgjithshëm të detyrueshëm në Gjermani. Kërkesat për një debat mbi këtë çështje, megjithatë, vijnë nga i gjithë spektri politik gjerman.
Kohët e fundit, E Ngarkuara e Bundestagut gjerman për Mbrohtjen, Eva Högl, e cila vjen si Scholzi dhe Pistoriusi nga Partia Socialdemokrate në pushtet, SPD – propozoi diskutimin e një “viti të detyrueshëm shërbimi” në ushtri ose në institucionet civile. Ushtarakë duhet të shkojnë në shkolla për të folur për punën e tyre.
