Nga Kushtrim Bekteshi
Vitet 90-ta ishin padyshim vitet kur do të ndodhnin transformime mjaft të mëdha në shtetet që deri at’herë udhehiqeshin nga sistemi monarkist-autoritar.
Sigurisht që edhe vitet të mëpastajme ishin tejet të vështira sepse këto transformime shkaktuan edhe çrregullime të medha në te gjithë sektorët e shtetit.
Në këtë elaborim do të ndalemi më në hollësi të shqyrtojmë aspekten ekonomik, për problemet dhe sfidat që u perballen shtete të ndyshme do të shohim më nga afër (mos)funksionimin e instutucioneve ndërkombetare të ekonomisë.
Kush më shumë se Joseph Stiglitz është më kompetent për të folur për këtë çështje? Ai ishte zëvendëspresident i BB-së si dhe kshilltar për një kohë të gjatë i presidentit të SHBA-ve Bill Kllinton.
Shqyrtimi i Stiglitz është interesant dhe tejet konkret ngase ai ishte edhe prezent në vendet ku kishte kriza. Ai adreson kritika të thella drejt BB-së dhe sidomos ndaj FMN-së.
Do të shohim në vazhdim se si këto dy institucione ndryshe paraqiten e ndryshe janë në të vërtet. Etiopia, Botswana, Uganda janë vetëm disa prej vendeve ku politikat e FMN-ës ishin të gabuara dhe nuk ndimuan në tejkalimin e krizës, por vetëm sa e thelluan edhe më shumë atë. Imazhet vizuele që paraqiteshin nga këto dy institucione nuk ishin tregues edhe për punën e tyre faktike.
Përderisa në qendër të sallës së BB-së ishte paraqitur motoja: “Ëndërra jonë është një botë pa varfëri »Por ëndërra e këtij institucioni ishte vetëm pasqyrim estetik për të krijuar besushmëri, ngase përmbajtësisht qasja ndaj këti fenomeni ishte krejtesisht inferiore.
Gjithashtu edhe FNM-ja kishte vetëm simbolika të tilla ku kishte salla të mermerta e të hijeshuara së tepermi për t’u rikujtuar ministrave te financave se FNM-ja paraqet epiqendren e fuqisë dhe pasurisë, por edhe këtu kishte një dallim të madh mes asaj që paraqitet dhe asaj që janë në të vërtetë.
Këto dy institucione që janë mjaft konfuze në mendjen e publikut të gjerë paraqesin kontraste mes vete dhe asaj çka paraqesin.
Përderisa të dyja kanë grupe ekonomistësh që kanë misione trejavore në vendet ku intervenojnë këto dy institucione, jo rrallë herë është vënë në dyshim efektshmëria e këtyre misioneve, duke pasur parasysh faktin se nuk mund të njohim problemin e caktuar në vetem tri javë qëndrimi në nje vend.
Madje edhe kompetencat e përfaqësueve vendas ishin mjaft të kufizuara. BB-ja kishe dhënë iden që të ndiqet një politikë tjetër që këto misione të qendrojn në këto vende më gjatë, dmth të jetojnë në ato vende se vetëm në këtë mënyrë kuptohen problemet e caktuara.
Situata në një vend e njohin shumë më mirë njerëzit ose ekpertët që jetojnë aty, por në këto misione roli I tyre është inferior. Nuk duhet që të gjitha kompetencat t’ua lënë institucineve dhe misioneve të huaja.
Askush nuk mund të njohë problemet e caktuara të një kombi në rast se nuk del edhe në fshatrat e atij vendi. Kurse përfaqësuesit e institucioneve në fjalë, ata nuk e bëjnë këtë gjë, ata jetojnë nëpër hotele komfore dhe me shërbime luksoze dhe kjo nuk është mënyra që duhet t’i qaset një problemi të caktuar.
Që qasja e FMN-së lë shumë çka për të dëshiruar tragon fakti se ajo duhet të kishte rol këshillues e jo imponues, gjë që ndodhë në shumicën e rasteve.
Një imponim i tillë i bërë nga ana e FMN-së padyshim që doli të jetë i pasuksesshëm, ngase vetëm ata që jetojnë aty mund të dijnë më mirë politikat që duhet implementuar.
Një shembull flagrant është rasti i Etiopisë, vend cili u vizitua nga Stiglitz duke argumentuar politikat e gabuara te hartuara ne këtë vend. Stiglitz u takua me kryeministrin etiopian gjatë qendrimit të tij në këtë vend si ekonomist i shquar. Meles Zemafi, ishte kryeministri etiopian i cili kishte udhëhequr luftë guerile për 17 vjet me rradhë kundër regjimit marksist të Mengitsu Haile Mariamit. Forcat kryengritëse fituan më 1991 dhe pastaj qeveria filloj një punë të mundimshme në rindërtimin e vendit.
Ai gjate takimit me Stiglitz-in demonstroi aftësi tejet të mëdha sa i perket ekonomisë dhe udhëheqjes në përgjithësi. Askush nuk dyshonte në sinqeritetin e tij dhe pati pak akuza për korupsion në qeverin e tij, ai dhe qeveria e tij ishin të përkushtuar për procesin e decentralizimit dhe për sjelljen e qeverisë sa më afër njerëzve.
Etiopia ishte vend i cili burimet e të ardhurave I bazonte ne taksa dhe në asistencen e huaj, kurse FMN-ja brengosej se Etiopia do të kishte probleme të mëdha në rast se këto ndihma do të ndalonin. Problemi I qartë me logjikën e FMN-së ishte sepse ajo lë të kuptohej se asnjë vend nuk mund të harxhoj para në çka do për të cilën merr ndihmë.
Donatorët që punuarn në Etiopi dëshironin të shihnin ndërtimin e shkollave dhe klinikave shëndetësore, gjë që Etiopia e bëri. Meles (presidenti i vendit), në takimin me Stiglitz tha se ai nuk kishte luftuar për 17 vjet që të drejtohet nga burokrat ndërkombëtar dhe nuk mund të ndërtoj shkolla dhe klinika për popullin e tij pasi kishte arritur t’I bindte donatorë.