Sot mbushen 26 vjet nga sulmet e NATO-s ndaj ish-Jugosllavisë. Në këtë 26-vjetor, ish-zëdhënësi i NATO-s gjatë luftës në Kosovë, Jamie Shea, tha se ishte një kohë ankthi, por edhe shprese”.
Ai, në një intervistë për RTKlive, tha se është zhgënjyese fakti që, edhe pse kanë kaluar 26 vjet, Serbia ende nuk ka kërkuar falje për krimet që ka bërë në Kosovë.
Ish-zyrtari i lartë i NATO-së, foli edhe për liderët politikë serb që kanë pikëpamje të Millosheviqit. “Shumë nga figurat e qeverisë serbe sot erdhën në jetën politike gjatë epokës nacionaliste të Millosheviqit dhe kanë trashëguar pikëpamjen e tij të shtrembëruar për historinë serbe dhe jugosllave”, tha ai.
Shea theksoi se nuk i ka hequr shpresat që në të ardhmen të krijohet një komision i përbashkët serbo-kosovar për të vërtetën historike dhe përgjegjësinë.
RTKlive: Këto ditë janë bërë 26 vjet nga ndërhyrja e NATO-s që synonte të ndalonte krimet në mbarë Kosovën, si e kujtoni atë kohë?
Shea: Ishte një kohë ankthi, por edhe shprese. Kur fillon një operacion ushtarak, nuk e di se çfarë do të ndodhë. A do të jetë e shkurtër apo do të zgjasë shumë, a do të ketë sukses në përmbushjen e objektivave të saj? Por, pasi e kam jetuar dramën në Bosnje, kur NATO hezitoi për tre vjet përpara se të vepronte me vendosmëri për të ndaluar vrasjen, u qetësova që në Kosovë Aleanca po ndërhynte shpejt, fuqishëm dhe me shumë më tepër unitet, sesa ishte rasti në Bosnje.
RTKlive: Kanë kaluar 26 vjet dhe Serbia ende nuk ka kërkuar falje për krimet që ka bërë në Kosovë?
Shea: Po, dhe është zhgënjyese. Shumë nga figurat e qeverisë serbe sot erdhën në jetën politike gjatë epokës nacionaliste të Millosheviqit dhe kanë trashëguar pikëpamjen e tij të shtrembëruar për historinë serbe dhe jugosllave. Por shumë serbë në opozitë dhe në shoqërinë civile e dinë të vërtetën dhe unë nuk i kam hequr shpresat që në të ardhmen të krijohet një komision i përbashkët serbo-kosovar për të vërtetën historike dhe përgjegjësinë. Millosheviqi u padit nga GJNP për krime lufte në Kosovë dhe ky proces mblodhi, gjithashtu, shumë prova. Dhe vetë Vuçiq shkoi në Srebenicë në përvjetorin e korrikut disa vite më parë. Pra, le të ngulmojmë.
RTKlive: Si e vlerësoni situatën aktuale të sigurisë në rajon, në kontekstin e zhvillimit të NATO-s?
Shea: Situata në rajon është e tensionuar aktualisht për shkak të rezistencës kokëfortë të Milorad Dodik në Republikën Serbe të Bosnjës për të bashkëpunuar me institucionet shtetërore, pas dënimit të tij nga Gjykata e Lartë në Sarajevë. Gjithashtu, qeveria serbe sapo ka dhënë dorëheqjen në vazhdën e demonstratave më të mëdha që janë parë ndonjëherë në vend kundër një qeverie në detyrë. Ne kemi, gjithashtu, ndikimin e fatkeqësisë së tmerrshme të klubeve të natës në Maqedoninë e Veriut, e cila shpresojmë se nuk do të ketë pasoja politike destabilizuese. Por NATO po e vëzhgon situatën nga afër dhe sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, sapo ka vizituar Bosnjën dhe Kosovën dhe është konsultuar me KFOR-in. Situata në rajon, aktualisht, nuk ofron shumë shpresë për përparim të menjëhershëm politik, por NATO, duke punuar ngushtë me BE-në, do të sigurohet që të ruhet mjedisi i përgjithshëm i sigurisë.
RTKlive: NATO do të shënojë, së shpejti, 76 vjetorin e saj, si e shihni NATO-n në këtë kohë?
Shea: Administrata Trump ka sjellë një notë pasigurie në një kohë të një kërcënimi në rritje nga Rusia. Por ana pozitive është se aleatët evropianë tani po marrin më shumë përgjegjësi për mbrojtjen e tyre, duke rritur buxhetet e tyre përtej objektivit aktual të NATO-s prej 2% të PBB-së dhe duke investuar në aftësi të reja ushtarake dhe më shumë prodhim armatimi dhe pajisjesh. Pavarësisht disa kritikave ndaj disa prej aleatëve të NATO-s se nuk kanë bërë sa duhet, zyrtarët e Administratës Trump kanë premtuar mbështetjen e tyre për NATO-n. Pra, në përgjithësi, Aleanca po bëhet më e fortë.
RTKlive: Presidenti Trump po i kërkon NATO-s të rrisë shpenzimet për mbrojtje?
Shea: Kjo është sigurisht e vërtetë, por aleatët evropianë duhet të investojnë më shumë në mbrojtje për të ndihmuar Ukrainën të përballojë pushtimin rus dhe për shkak të kërcënimit në rritje nga Rusia për sigurinë e tyre në Evropë. Nuk ka të bëjë kryesisht me kënaqësinë e SHBA-së, por, sepse, për fat të keq, bota është bërë një vend më i rrezikshëm.
RTKlive: A duhet të ndryshojë Evropa strategjinë e Amerikës?
Shea: Është e rëndësishme që Evropa të ndryshojë strategjinë e Amerikës për paqen në Ukrainë për të siguruar që Ukraina dhe Evropa të kenë një vend në tryezën e bisedimeve. Gjithashtu, Ukrainës i janë dhënë garanci të qëndrueshme dhe të fuqishme sigurie për t’u mbrojtur kundër çdo agresioni të mëtejshëm rus, por edhe për të parandaluar Uashingtonin që të heqë sanksionet kundër Moskës shumë herët përpara se Putini të sinjalizojë gatishmërinë e tij për të pranuar me veprime, jo vetëm me fjalë, një zgjidhje të drejtë dhe të qëndrueshme paqeje.
RTKlive: Sot, tre shtete, Kosova, Shqipëria dhe Kroacia nënshkruan një marrëveshje të mbrojtjes që ka dallime të mëdha me Serbinë, si e shihni këtë?
Shea: Të tria vendet e kanë bërë të qartë se marrëveshja e tyre e mbrojtjes nuk është e drejtuar kundër Beogradit, por është krijuar për të rritur bashkëpunimin mes tyre. Është domethënëse që vendet e tjera në rajon kanë treguar shpejt një interes për t’iu bashkuar marrëveshjes trepalëshe. Është inkurajuese që vendet e rajonit po marrin më shumë përgjegjësi për sigurinë e tyre dhe këtë e bëjnë duke ndihmuar njëri-tjetrin.
RTKlive: Kosova vazhdon të investojë në ushtri duke e bërë më të fuqishme Forcën e Sigurisë së Kosovës, si e vlerësoni këtë?
Shea: Është e rëndësishme që FSK të forcohet për t’u përballur me llojin e kërcënimeve të sigurisë me të cilat përballet vendi, veçanërisht monitorimi i kufijve, ndalimi i sulmeve nga paraushtarakët dhe përballja me krimin e organizuar. Mbrojtja e infrastrukturës kritike, sulmet kibernetike, fushatat e dezinformimit dhe reagimi ndaj fatkeqësive natyrore janë, gjithashtu, pjesë e portofolit. Pra, prioritet është që FSK-së t’i jepen përmasat, pajisjet dhe trajnimet që i nevojiten për këto sfida konkrete dhe padyshim sende, që nuk janë të kushtueshme dhe të panevojshme si avionët luftarakë F16 apo tanket Leopard 2.
RTKlive: Në kontekstin gjeopolitik, në rast të njohjes reciproke të Rusisë, a mund të ketë përafrim të gjuhës së rajonit, në rast të njohjes së Kosovës nga Rusia?
Shea: Duke pasur parasysh mbështetjen e ngushtë dhe të vazhdueshme të Rusisë për Serbinë, me të vërtetë nuk shoh që Moska ta njohë Kosovën derisa ta bëjë Beogradi. Ajo që ka rëndësi është njohja e Kosovës nga të gjithë partnerët perëndimorë të Prishtinës në NATO dhe Bashkimin Evropian.
RTKlive: Serbia, në qarqe të ndryshme diplomatike dhe afariste, refuzon krimet e kryera nga Millosheviqi, a mos duhet që Serbia ta pranojë një herë e mirë të kaluarën, ashtu siç ka qenë dhe të shikojë nga e ardhmja?
Shea: Po duhet, por do të jetë më e lehtë pasi të normalizohen marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Por do të kërkojë lidership të fortë politik nga të dyja palët dhe historianë me njohuri dhe aftësi mjeko-ligjore për të parë gjithçka që ndodhi dhe për të mos lënë gur pa lëvizur. Sinqerisht shpresojmë se objektiviteti do të sjellë respekt, si në Kosovë, ashtu edhe në Serbi, për gjetjet e një komisioni të përbashkët historik. BE-ja ose Këshilli i Evropës ndoshta mund të financojnë këtë punë dhe të ofrojnë mbështetjen e tyre administrative në mbledhjen dhe analizën e të dhënave dhe ruajtjen e provave. Por qëllimi i gjithë kësaj pune është të ndërtohen ura dhe të ndihmohen kosovarët dhe serbët që në të ardhmen të jetojnë si fqinjë të mirë në Evropë.
