Ish-presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, duhet të ndalohet që të kthehet në Shtëpinë e Bardhë, kanë thënë disa kundërshtarë të tij, duke argumentuar se roli i tij në trazirat e 6 janarit, përkatësisht sulmi ndaj Kapitolit përbën mbështetje të “kryengritjes”, siç përcaktohet në nenin 14 të Kushtetutës amerikane.
Në këtë tekst mund të mësoni më shumë për teoritë ligjore dhe sa ka realisht shanse që Trumpit – kandidatit kryesor për të fituar nominimin nga radhët e republikanëve për president – t’i ndalohet që të garojë për zgjedhjet presidenciale të nëntorit të vitit 2024.
Si do të mund të diskualifikohej Trumpi?
Disa ekspertë ligjorë kanë thënë se veprimet e Trumpit më 6 janar e diskualifikojnë atë nga presidenca. Ata kanë përmendur fjalimin që Trump mbajti para mbështetësve të tij të cilët sulmuan Kapitolin, por dështuan që të ndalonin Kongresin që të certifikojë fitoren e demokratit, Joe Biden.
Ata kanë cituar pikën 3 të amendamentit 14 të post-Luftës Civile, që ndalon zyrtarët qeveritarë, “të përfshirë në kryengritje apo rebelim” që të mbajnë pozita shtetërore.
Grupi avokues Qytetarët për Përgjegjësi dhe Etikë, me seli në Uashington, ka dorëzuar një padi në Kolorado më 6 shtator, duke tentuar që të ndalë zyrtarin e lartë shtetëror të zgjedhjeve që të vendosë Trumpin në fletëvotimin për zgjedhjet e nëntorit të vitit 2024. Padi u bë duke u thirrur në pikën 3 të amendamentit 14.
A është dënuar Trumpi për nxitje të kryengritjes?
Dhoma e Përfaqësuesve gjatë gjykimit të dytë për shkarkimin e Trumpit e akuzoi atë për nxitje të një kryengritjeje më 6 janar, por Senati, i kontrolluar nga republikanët.
Tani ai po pret gjykimin ndaj katër akuzave penale, përfshirë dy që lidhen me përpjekjet e tij për të përmbysur rezultatin e zgjedhjeve presidenciale të vitit 2020. Trump, pa prova, ka pretenduar se rezultati zgjedhor ishte manipuluar.
Trump nuk është akuzuar për kryengritje apo rebelim.
Disa ekspertë ligjorë kanë thënë se përpjekjet për të diskualifikuar Trumpin mund të krijojnë një precedent problematik që do të fuqizonte zyrtarë shtetërorë zgjedhorë që në mënyrë të njëanshme të mund të diskualifikonin kandidatë duke u bazuar në interpretimin e tyre lidhur me një “kryengritje apo rebelim”.
Diskualifikimi i kandidatëve bazuar në krimet për të cilat ata nuk janë dënuar ose nuk u rëndon ndonjë aktakuzë për to, mund të përbëjë shkelje të të drejtave të kandidatëve për një proces të drejtë dhe për mundësinë që të mbrohen, të drejta që përfshihen edhe në amendamentin 14.
Si do të mund të funksiononte diskualifikimi?
Pika 3 në amendamentin 14 nuk ka një mekanizëm të qartë të zbatimit. Disa studiues ligjorë kanë thënë se do të duhej një vendim i Kongresit që kjo pikë të zbatohej. Të tjerët kanë argumentuar se zyrtarët shtetërorë zgjedhorë janë të obliguar ta zbatojnë atë kur shqyrtojnë kandidatët që do të përfshihen në fletëvotime dhe mund ta zbatojnë këtë pikë po ashtu edhe përmes një urdhri të gjykatës.
Votuesit dhe grupet që i përfaqësojnë ata duhet të bindin sekretaritë e shteteve në 50 shtetet në SHBA – shumica e të zgjedhurve janë republikanë dhe aleatë të Trumpit – për të vendosur nëse Trump do të diskualifikohej ose nëse do të kërkojnë nga një gjykatës që të lëshojë urdhër që emri i Trumpit të mos përfshihej në fletëvotim.
Që manovra të funksionojë, ithtarët e saj duhet të bindin numër të mjaftueshëm të zyrtarëve – në shtetet që kanë prirje republikane – për të bllokuar që Trump të përfshihet në fletëvotim. Një gjë e tillë do t’ia pamundësonte atij që të fitojë 270 vota të Kolegjit Zgjedhor, që janë të nevojshme për fitore në zgjedhjet presidenciale.
Këto përpjekje me shumë gjasa do të sfidoheshin ligjërisht nga republikanët.
A është bërë kjo gjë ndonjëherë?
Pika 3 është përdorur për të diskualifikuar nga detyra disa persona pas Luftës Civile në SHBA më 1861-1865, por që atëherë pothuajse nuk është përdorur fare.
Në shtator të vitit 2022, megjithatë, i njëjti grup avokues ngriti padi për të mos lejuar që emri i Trumpit të vendosej në fletëvotime në Kolorado, pasi një gjykatës në Nju Meksiko vendosi që të largonte nga detyra një komisioner për shkak të pjesëmarrjes së tij në trazirat e 6 janarit.
A mund të funksionojë?
Kjo përpjekje përballet me paqartësi. Mund të kërkojë që të binden apo detyrohen zyrtarët zgjedhorë që ta mbajnë emrin e Trumpit jashtë fletëvotimeve në shtetet që qeverisen nga aleatët e tij republikanë.
Po ashtu mund të sjellë një betejë ligjore në proporcione epike, që në fund mund të vendoset nga Gjykata Supreme amerikane, në të cilën ka shumicë konservatore, përfshirë edhe tre gjykatës të emëruar nga Trumpi.
A ka qenë kryetemë së fundi amendamenti 14?
Gjatë mosmarrëveshjes me Dhomën e Përfaqësuesve lidhur me tavanin e borxhit shtetëror prej 31.4 trilionë dollarësh, presidenti amerikan, Joe Biden, përmendi mundësinë e përdorimit të pikës 4 të amendamentit 14, që i mundëson presidentit që në mënyrë të njëanshme të rrisë tavanin e borxhit. Megjithatë, ai kurrë nuk e përdori këtë pikë për të rritur tavanin e borxhit./rel
