Nga prof. Ag Apolloni
Është e vështirë të shkruash për Ukshin Hotin, sepse menjëherë pas emrit të tij, nuk di cilën kohë të foljes ta vendosësh: të tashmen, apo të shkuarën, është apo ishte?
Derisa të zbardhet fati i tij, le të themi është. Pra, Ukshin Hoti është një intelektual shqiptar, i cili ka kryer studimet themelore në Universitetin e Zagrebit, pastaj studimet postdiplomike në Universitetin e Harvardit, në Universitetin e Chicagos dhe në Universitetin e Washington-it, si dhe ka punuar si profesor në Universitetin e Prishtinës. Ka themeluar partinë për unitet kombëtar UNIKOMB. Për shkak se nuk ka pranuar të distancohet nga kërkesat e studentëve në protestat e vitit 1981, është arrestuar disa herë, deri në arrestimin e fundit më 1994, kur e dënojnë me pesë vjet burg, dhe “e lirojnë” (e zhdukin) më 16 maj 1999.
Në librin “Bisedë përmes hekurash”, që është një letërkëmbim me Ismail Kadarenë, Ukshin Hoti në letrën e parë tregon se si babai gjithmonë e kishte porositur të mos merrej me politikë, sepse vetë kishte vuajtur nga politika, duke u arrestuar e keqtrajtuar në burgjet jugosllave. Mirëpo, ky nuk i ishte bindur babait (i cili pas daljes nga burgu punonte shitës gazetash në një kioskë të “Rilindjes”, në Krushë) dhe kishte vendosur ta studionte politikën, sepse “mendoja se duke studiuar politikë, do të kuptoja diçka nga fati i babait tim, pozita në shoqëri e të cilit gjithnjë më mundonte. Atëbotë nuk e dija se hulumtimet e mia do të më sillnin drejtpërdrejt në zbulimin e pozitës dhe të fatit të një ‘populli të ndaluar’, siç do ta quajë akademik Qosja popullin shqiptar shumë vite më vonë. Nuk e dija gjithashtu se fati i babait tim do të pasqyrohej aq shumë në jetën time të mëvonshme”.
Ukshin Hoti ishte… është model i intelektualit, i cili nuk ka fare respekt për politikanët jokurrizorë, prandaj porosit: “Populli duhet të jetë i kujdesshëm, të mos zgjedhë për udhëheqje persona që sillen para të tjerëve në mënyrë inferiore. Inferioriteti i liderëve i jep imazh inferior edhe vendit, shtetit e shoqërisë. Shtetet e liderët e fortë nuk i duan afër vetes liderët e shtetet që sillen në mënyrë inferiore”.
Ukshin Hoti, një prijës potencial i kombit shqiptar, tash është një prijës në listën e të pagjeturve. Angazhimi për ta gjetur atë është obligim moral ndaj një intelektuali që ËSHTË gjithmonë: si qenie e gjallë, apo si model për të gjallët.
