Në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës (QKUK), me vite, nuk janë bërë kontrolle sistematike të stafit, edhe pse ato parashihen me ligj.
Inspektorati i Punës, që funksionon në kuadër të Ministrisë së Financave, Punës dhe Transfereve të Kosovës, ka konstatuar në një vendim të 11 janarit – të cilin e ka parë Radio Evropa e Lirë – se mungesa e tyre përbën shkelje ligjore.
Për rrjedhojë, ky inspektorat e ka gjobitur me 1.000 euro Shërbimin Spitalor dhe Klinik Universitar të Kosovës, nën përgjegjësinë e të cilit funksionon QKUK-ja.
Duke vepruar në bazë të një kërkese të Odës së Mjekëve të Kosovës, Inspektorati i ka kërkuar SHSKUK-së që t’i eliminojë parregullsitë dhe t’i dërgojë të gjithë të punësuarit në kontroll mjekësor.
Sipas mjekëve të mjekësisë së punës, kontrolli sistematik mjekësor përfshin: tensionin e gjakut, frekuencën e frymëmarrjes, pulsin, nivelin e oksigjenit në gjak, peshën, gjatësinë, ekzaminimet fizike, analizat laboratorike, raportet e shëndetit mendor psikiatrik dhe disa analiza të tjera.
Në Odën e Mjekëve të Kosovës konfirmojnë se në QKUK nuk janë bërë kontrolle sistematike të punonjësve.
“Së paku qe pesë vjet nuk ka pasur kontrolle sistematike”, thotë për Radion Evropa e Lirë kryetari i kësaj ode, Pleurat Sejdiu.
Dhe mungesa e tyre, siç duket, mund të bartë pasoja.
Sipas disa mjekëve të QKUK-së, me të cilët ka biseduar REL, janë së paku dhjetë punonjës në këtë institucion – përfshirë mjekë dhe staf të mesëm – që kanë gjendje të rënduar psikike dhe ushtrojnë detyrat e tyre.
Ata thonë se në mesin e tyre ka të tillë që hyjnë edhe në salla të operacioneve dhe kryejnë intervenime kirurgjikale.
Mjekë nga Klinika e Psikiatrisë në QKUK konfirmojnë se ekzistojnë dokumente brenda këtij institucioni, të cilat vërtetojnë se nga vizitat mjekësore të disa punonjësve, ata kanë gjendje të rënduar psikike, përfshirë deluzione, apo besime të rreme.
Me gjithë interesimin e REL-it, drejtori i Klinikës së Psikiatrisë, Faton Kutllovci, nuk e komentoi këtë çështje. Ngjashëm, as Shërbimi Spitalor Klinik dhe Universitar i Kosovës.
Por, sipas një raporti që siguroi Radio Evropa e Lirë nga QKUK-ja, një mjek me gjendje të rënduar psikike – identiteti i të cilit është i njohur për redaksinë – brenda dy vjetësh, ka kryer në klinikën ku punon 15 operacione dhe mbi 300 vizita ambulatore, ndërsa ka bërë rreth 20 pranime.
Udhëheqës të Klinikës së Kirurgjisë thonë për REL-in se janë në dijeni për raste të tilla, por nuk duan të flasin hapur, pasi, sipas tyre, “nuk ka ndonjë dokument” që dëshmon se ato[raste] “kanë ndonjë diagnozë të rëndë”.
Sipas disa mjekëve që folën për REL-in, në klinika të caktuara të QKUK-së ka edhe infermierë që kanë gjendje të rënduar psikike e që ofrojnë shërbime për pacientët.
Së paku nga një rast i tillë, sipas tyre, ekziston në Klinikën e Radiologjisë, Klinikën e Kirurgjisë Vaskulare, Klinikën e Psikiatrisë, Klinikën e Anesteziologjisë, por edhe në të tjera.
Oda e Mjekëve të Kosovës konfirmon për REL-in se në QKUK ka raste kur mjekët kanë diagnoza të sëmundjeve psikike dhe vazhdojnë të jenë në punë.
“Ne kemi të dhëna për të paktën dy raste. Ne jemi në dijeni se, duke marrë parasysh presionin që kanë mjekët, mund të ndodhin probleme të tilla, por ato raste nuk duhet stigmatizuar. Ne, po ashtu, kemi kërkuar nga institucionet përkatëse informacione që na kanë konfirmuar”, tha kryetari i Odës së Mjekëve të Kosovës, Pleurat Sejdiu.
Kjo situatë, sipas tij, është pasojë e mosrespektimit të rregulloreve dhe të Ligjit të punës. Sejdiu përmend në mënyrë specifike mungesën e kontrolleve sistematike.
“Punëdhënësit dhe jo vetëm duhet të merren me këto raste dhe të gjejnë zgjidhje, sepse mendoj se janë çështje që menaxhohen dhe janë në të mirën e punëtorit shëndetësor dhe të atyre që marrin shërbime nga mjekët. Është koha që të fillohet me kontrolle sistematike në shëndetësi, sikurse kudo në botë”, thotë Sejdiu.
Në Ligjin për sigurinë dhe shëndetin në punë thuhet se “punëdhënësi është i detyruar që, para se ta caktojë të punësuarin në vend të punës me kushte të veçanta, ta dërgojë atë për kontroll mjekësor, që të konstatojë aftësitë e tij shëndetësore, fizike dhe psikike, për kryerjen e punëve në atë vend të punës”.
Sipas ligjit, punëdhënësi është i detyruar që t’iu sigurojë të punësuarve kontrollime mjekësore në institucione shëndetësore – të licencuara për shërbime nga mjekësia e punës – së paku një herë në tre vjet.
Po sipas ligjit, në institute të posaçme, ku të punësuarit përdorin apo i ekspozohen rrezatimit jonizues, kontrollet duhet të bëhen çdo gjashtë muaj.
“Vizita e fundit sistematike në spitalin tonë është bërë në nëntor të vitit 2016”, thotë për Radion Evropa e Lirë drejtori i Spitalit të Përgjithshëm të Gjilanit, Arsim Emini.
“Unë nuk jam kompetent të them [nëse ka personel mjekësor me gjendje të rënduar psikike]… Këtë do të duhej ta thoshte një komision i përbërë nga psikiatrit. Mirëpo, unë besoj se ka. Unë kam dyshime se ka të tillë edhe ata do të ishte dashur të trajtohen dhe ka një pjesë që trajtohen”, thotë Emini.
Rastet me gjendje të rënduar psikike “nuk raportohen”
Përparim Berisha, kryetar i Sindikatës së Punëtorëve Shëndetësorë të QKUK-së, konfirmoi për REL-in se në QKUK ka staf – mjekë dhe infermierë – që kanë gjendje të rënduar psikike dhe ofrojnë shërbime.
“Zakonisht, ato raste që i dimë, kanë sëmundje të rënda kronike psikike, por edhe sëmundje të tjera, siç është kanceri e lloj-lloj të tjerash… Si punonjës, ata nuk janë të përshtatshëm për atë punë dhe vendin ku punojnë”, deklaroi Berisha.
Ai tha se rastet e tilla, deri më tani, nuk janë raportuar në ndonjë institucion që merret me këtë çështje, ani pse disa nga to, shtoi ai, kontrollohen në QKUK.
“Nuk e di përse nuk raportohen këto raste. Ka mundësi që nuk raportohen për shkak të stigmës, edhe pse unë mendoj se është gabim, se është dashur të raportohen këto raste. Nuk është mirë të pritet që dikush të na e japë sinjalin me një gabim, e pastaj të reagohet. Unë mendoj se mekanizmat përkatës, Ministria [e Shëndetësisë], duhet të formojnë një komision, të merren urgjentisht me këto raste dhe personave të caktuar, t’iu përcaktohet një vend tjetër i punës”, u shpreh Berisha.
Sipas disa mjekëve, mosraportimi i këtyre rasteve ndodh sepse brenda QKUK-së “nuk funksionojnë hallkat institucionale”.
“Secili duhet të jetë ai/ajo që i adreson rastet e tilla. Nuk ka asnjë drejtor në klinika që nuk di për personelin e vet, për çrregullimet potenciale”, tha një mjek psikiatër për REL-in.
Mimoza Shahini, psikiatre për fëmijë që punon në QKUK, tha për Radion Evropa e Lirë se kur i punësuari është në fazë akute të ndonjë çrregullimi të rëndë mendor, ai nuk mund ta ushtrojë profesionin e tij.
“Një punonjës mund të paraqesë problem kur ka probleme serioze të shëndetit mendor, të cilat e bëjnë të pamundur kryerjen e punës, ose kryerjen e punës siç duhet. Gjithashtu, kur nuk mund të ketë marrëdhënie stabile me ekipin në të cilin punon, si pasojë e problemit të shëndetit të mendjes…”, vlerësoi Shahini.
Sipas saj, raportimi i problemeve të shëndetit mendor është në vullnetin e të punësuarit, pasi informimi i punëdhënësit, tha ajo, nuk është i obligueshëm.
“Sëmundjet mendore të diagnostikuara janë pjesë e të dhënave mjekësore të një personi dhe, si të tilla, mbrohen me ligj. Punëdhënësit mund të rrezikojnë të humbasin punën e tyre nëse ekspozojnë ndonjë informacion pa pëlqimin e personit”, sqaroi Shahini.
Lule Alidema, psikologe klinike në Kosovë, tha se “nuk ka shpjegim e as arsyetim të asnjë lloji” që nëse një person vuan nga shqetësimet psikike, të punojë në një klinikë të caktuar.
Sipas saj, situata bëhet më e rëndë nëse personi me çrregullime psikike ka qasje në klinikat kirurgjikale.
“Patjetër që është me rrezik për pacientin, sepse bëhet fjalë për klinika. Pacienti drejtohet atje që të ndihmohet nga profesionistë që janë të përgatitur, kanë zgjedhur, janë betuar dhe thirren për të ndihmuar, shëruar dhe shpëtuar jetë, e jo të rrezikojnë jetë”, tha Alidema.
“Fatkeqësia më e madhe e çrregullimeve psikike është se ato mund të modifikohen nga vetë personi që i ka, apo edhe mund të jenë vështirë të dallueshme nga vetë personi me çrregullime psikike dhe si të tilla adaptohen… Ndryshimet e mundshme ia referojnë lodhjes, orarit të gjatë, edhe punës gjatë natës, ngarkesave në punë etj.”, shtoi Alidema.
Dyndje pacientësh nga të gjitha anët e Kosovës dhe lista të gjata të pritjes, REL ka parë pothuajse në çdo klinikë të QKUK-së.
Të dhënat e fundit të SHSKUK-së janë për vitin 2021 dhe ato tregojnë se gjatë kësaj periudhe, në kuadër të SHSKUK-së janë ofruar 6.5 milionë shërbime.
REL, më herët, ka raportuar edhe për mungesë mjekësh në disa klinika dhe, për rrjedhojë, orare të zgjatura të punës dhe kujdestari të shtuara gjatë natës.
Sipas të dhënave të Odës së Mjekëve të Kosovës, 580 mjekë janë larguar nga Kosova në periudhën 2018-2021.
Lidhur me raportet se disa mjekë punojnë me gjendje të rënduar psikike, REL ka pyetur edhe Bordin e drejtorëve të SHSKUK-së, por, deri në publikim e këtij artikulli, nuk ka marrë përgjigje.
Përgjigje nuk kanë kthyer as nga Ministria e Shëndetësisë, përkatësisht Inspektorati shëndetësor atje.
