Në mesin e nëntë anëtarëve të Komunitetit të Energjisë, Kosova ka numrin më të madh të familjeve të varfra me energji, deri në 40 për qind, dhe Mali i Zi më të vogël, nga 8 në 15 për qind, sipas një studimi për trajtimin e varfërisë energjetike në mesin e anëtarëve të Komunitetit të Energjisë, përcjell KosovaPost.
Përpjekjet për të adresuar problemet e konsumatorëve ose konsumatorëve të cenueshëm nga energjia, të cilët nuk mund të plotësojnë në mënyrë adekuate nevojat bazë të energjisë janë pjesë e nismës së drejtë të tranzicionit të Komunitetit të Energjisë. Qëllimi i nismës është të sigurojë që tranzicioni energjetik të jetë i drejtë social për të gjithë ata që janë prekur, duke përfshirë kryesisht punëtorët dhe banorët në rajonet e qymyrit, por edhe të gjithë qytetarët që nuk mund të paguajnë faturat e tyre për energjinë që konsumojnë.
Sipas projektit Partnership for Smarter Stoves, druri dhe qymyri përdoren për ngrohjen e ndërtesave të banimit në tre milionë soba. Ballkani Perëndimor mbështetet dukshëm më shumë në biomasa për ngrohjen e shtëpive sesa BE-ja, me Bosnje dhe Hercegovinën (62.9 për qind) dhe Kosovën (60.5 për qind) në krye.
“Gjithçka që djegim krijon ndotje – e njëjta gjë vlen edhe për djegien e drurit. Fakti është i thjeshtë: djegia e drurit ndot ajrin që thithim, si brenda ashtu edhe jashtë. Njerëzit sëmuren nga ndotja, sëmundjet kronike përparojnë që çojnë në vdekje të shumta të parakohshme të panevojshme. Nga pikëpamja shëndetësore, Ballkani Perëndimor duhet urgjentisht të kalojë drejt ngrohjes shtëpiake me efikasitet energjetik, më të pastër dhe më të shëndetshëm”, tha Vlatka Matkoviç, një këshilltare e lartë për shëndetin dhe energjinë në aleancë.
Sfida e varfërisë energjetike
Shumë familje në rajon mbajnë soba me biomasë si një opsion rezervë, në rast se vështirësitë ekonomike i shtyjnë në varfëri energjetike. Në Kosovë, 40 për qind e popullsisë po lufton të mbajë shtëpitë e tyre të ngrohta, e ndjekur nga Shqipëria me 37 për qind, Maqedonia e Veriut me 33 për qind dhe Mali i Zi dhe Serbia me 10 për qind secili, ndërsa mesatarja e BE-së është tetë për qind. Pjesa më e madhe e popullsisë së varfër me energji është në Kosovë dhe Shqipëri.
Në rrugën drejt një të ardhmeje më të shëndetshme, varfëria energjetike është një sfidë e madhe për Ballkanin Perëndimor, e cila nuk mund të injorohet, theksojnë autorët. Shumë prej tyre ende djegin çdo lloj karburanti të ngurtë si mobiljet e hedhura, drurin e mbetur, qymyrin dhe mbeturinat.
“Shumë familje në Ballkanin Perëndimor mbështeten te druri si burim energjie, ndërsa në të njëjtën kohë nuk janë në gjendje të ngrohin siç duhet shtëpitë e tyre, gjë që e bën këtë tranzicion energjetik edhe më sfidues. Kjo do të thotë që politikëbërësit duhet të jenë të vendosur për të nisur një tranzicion efektiv, duke e vënë tashmë shëndetin e njerëzve si prioritet”, shtoi Matkoviç, PhD në Shkenca Biomjekësore.