Në një arritje të jashtëzakonshme, Türkiye ka përfunduar punën në fushën e saj të gazit Sakarya në më pak se tri vjet, me gaz natyror që do të fillojë të rrjedhë nga puset detare në Detin e Zi.
Kritikët kishin ngritur dyshime mbi seriozitetin e afatit kohor të shpallur nga Presidenti Recep Tayyip Erdoğan në gusht të vitit 2020, kur ai deklaroi se projekti do të përfundonte në vitin 2023.
“Sigurisht, kjo është një arritje e madhe. Edhe nëse jeni vërtet i shpejtë, normalisht duhen katër vjet që një fushë në det të hapur si kjo të përfundojë. Mund të themi se ‘Turkish Petroleum’ e ka përfunduar punën shumë shpejt”, thotë Mehmet Dogan, Drejtori Menaxhues i konsulencës GazDay Energy me seli në Istanbul.
‘Turkish Petroleum’ i drejtuar nga shteti (TPAO) ka zhvilluar disa puse në fushën e Sakarya, që ndodhet 175 kilometra nga qyteti bregdetar i Eregli, në bashkëpunim me Subsea7 dhe Schlumberger, dy firma inxhinierike kryesore.
Këtu janë disa fakte të rëndësishme për projektin që peshon miliarda dollarë.
Si u përfundua kaq shpejt?
Sakarya është një fushë ultra e thellë, që do të thotë se platformat e shpimit duhet të bien mijëra metra nën shtratin e detit për të arritur rezervat e gazit.
Zhvillimi i gjetjeve të naftës në det të hapur kërkon kohë pasi kërkon inxhinieri të komplikuar dhe miratime të shumta rregullatore.
Për shembull, gazi nga Sakarya do të dërgohet në tokë përmes një tubacioni nënujor 170 kilometra të gjatë dhe më pas përmes impianteve të ndryshme të kompresimit.
Në përgjithësi, vetëm kompanitë kryesore të naftës si ExxonMobil, Royal Dutch Shell dhe TotalEnergies franceze kanë kapacitetet financiare për të hyrë në dete të thella për të kërkuar naftë.
Mirëpo, pasi Türkiye u shmang nga kompanitë shumëkombëshe, Ankaraja vendosi të ecte rrugën e saj duke blerë anije stërvitore – duke përfshirë anijen shpuese të gjeneratës së gjashtë Fatih – në një përpjekje për të kërkuar rezerva nafte dhe gazi në thellësi të detit.
Dhe fakti që TPAO-ja përfundimisht u bë pronar 100 për qind i fushës Sakarya shpjegon se si u përshpejtua puna e zhvillimit.
Njerëzit e industrisë thonë se kompanitë private të naftës në det të hapur shpesh ngecin me shkresa, pengesa burokratike dhe marrëveshje shitblerjeje. Pra, si një ent qeveritar, TPAO-ja ishte në gjendje të reduktonte ndjeshëm kohën që shkon në negocimin e strukturave komplekse të çmimeve dhe marrëveshjeve të gjata të shitjes.
Pse Türkiye vendosi ta bënte këtë vetë?
Për dekada, Türkiye varej nga importet e energjisë pasi ekzistonte një besim i përgjithshëm midis politikëbërësve dhe sektorit privat se gjeologjia e vendit nuk ishte e favorshme për formimin e rezervave hidrokarbure.
Por, zbulimet e njëpasnjëshme të bëra nga vende të rajonit si Izraeli – së bashku me përjashtimin e Türkiyes nga skena energjetike e Mesdheut Lindor – e shtynë Ankaranë të përshpejtonte përpjekjet e veta.
Në vitin 2017, sipas një politike të re, Türkiye bleu anije sizmike dhe shpuese për të nisur eksplorimin në ujërat e saj territoriale dhe Ankaraja vuri në punë tri anije – Fatih, Yavuz dhe Kanuni – për të filluar kërkimin e rezervave të naftës në Mesdheun Lindor dhe Detit të Zi.
Në rastin e Sakaryas, TPAO-ja kishte punuar në bashkëpunim me firma si Chevron dhe Petrobras në të kaluarën, por filloi të kërkonte vetë rezervat e naftës dhe gazit në Mesdheun Lindor dhe Detin e Zi, sepse këto kompani nuk ishin më të interesuara.
Për shembull, në vitin 2004, ‘British Petroleum’ gjeti ca gaz të shfrytëzueshëm në një pus të quajtur Ayazli-1 në Detin e Zi, por braktisi kërkimet e mëtejshme dhe ia dorëzoi koncesionin TPAO-së.
Potenciali energjetik i Detit të Zi dhe Mesdheut Lindor, ku Egjipti gjeti fushën masive të gazit Zohr në 2015, mbetet kryesisht i pashfrytëzuar, thonë ekspertët.
Sa gaz do të prodhojë?
Sakarya do të përfundojë në faza. Në fazën e parë do të prodhojë rreth 10 milionë metër kub gaz në ditë. Kjo përbën gati 10 për qind të konsumit të brendshëm gjatë verës dhe 4 deri në 5 për qind të konsumit të vendit gjatë dimrit ndërsa njerëzit ndezin ngrohëset e tyre, thotë Dogan.
“Në fazën e dytë, e cila do të përfundojë në 2027-2028, prodhimi pritet të shkojë deri në 40 milionë metër kub në ditë. Kjo ndoshta do të përmbushë 25 për qind të konsumit turk.”
Vitin e kaluar, Türkiye konsumoi 54 miliardë metra kub (BCM) gaz, pothuajse i gjithë i importuar nga Azerbajxhani dhe Rusia, ndër të tjerash.
Dogan thotë se konsumi përgjithësisht është rritur gjatë viteve me ndërtimin e ndërtesave të reja të banimit dhe zgjerimin ekonomik.
Por, marrja e gazit të vitit të kaluar ishte më e ulët se shifra 60 BCM e regjistruar në vitin 2021. Kjo për shkak se pjesa e hidrocentraleve në përzierjen e energjisë ishte më e madhe në vitin 2022 për shkak të disponueshmërisë së ujit më të shumtë.
Cili është ndikimi ekonomik?
Nëse matet duke përdorur çmimet e sotme të gazit si matës, gazi nga Sakarya përkthehet në një fitim ekonomik prej 5 milionë dollarësh në ditë, thotë Dogan.
Megjithatë, kjo shifër mund të rritet në mënyrë drastike nëse çmimet e energjisë rriten. Lufta e vazhdueshme në Ukrainë dhe dështimi i bankave amerikane kanë dobësuar perspektivën ekonomike globale dhe kanë ulur çmimet e naftës dhe gazit.
“Nëse çmimi i gazit natyror është çmendurisht i lartë si vitin e kaluar, atëherë sigurisht që përfitimi do të jetë i jashtëzakonshëm,” thotë Dogan.
Çmimi luan një rol të rëndësishëm në përcaktimin e ndikimit të gazit Sakarya pasi Türkiye shpenzoi 80 miliardë dollarë për importet e energjisë vitin e kaluar. Një faturë e lartë e energjisë dëmton pozicionin e këmbimit valutor të Türkiyes.
Megjithatë, Dogan thotë se ndoshta përfitimi më i madh i fushës në det të hapur qëndron në natyrën e saj strategjike.
Türkiye si një qendër tregtare
Në tetor të vitit të kaluar, presidenti rus Vlladimir Putin propozoi që Türkiye të shndërrohej në një qendër energjie që lidh tregjet e konsumit me qendrat e prodhimit.
Kjo e vuri vendndodhjen gjeografike të Türkiyes në qendër të vëmendjes pasi vendi tashmë shërben si një rrugë tranziti për tubacionet kryesore të gazit.
Prania e infrastrukturave të tubacioneve në Türkiye si Rrjedha Turke në Detin e Zi e bën më të lehtë për vendin të eksportojë gaz nga fushat e veta.
Dogan thotë se që një vend të bëhet një qendër tregtare, ai duhet të ketë prodhimin e tij vendas të gazit – diçka që ofron fusha Sakarya.
“Jam i sigurt se me këtë projekt Türkiye do të forcojë pozicionin e saj si një rrugë alternative furnizimi për Evropën dhe vendet e Ballkanit.”
