Disa nga ngjarjet, njerëzit dhe datat më me ndikim në historinë botërore që kanë shënuar ditën e sotme, 25 janar, shkruan Kosova Post.
25 janar 1058 – Tugrul Beu, themelues dhe sulltan i parë i Perandorisë së Madhe Selxhuke, u shpall “Sundimtar i Lindjes dhe Perëndimit” nga kalifi.
25 janar 1072 – Leksikografi Mahmud al-Kashgari filloi shkrimin e “Divanu Lugati’t-Turk”, fjalori dhe vepra e parë e shkruar e kulturës turke në turqisht. Ai e përfundoi këtë vepër pas 2 vitesh, më 10 shkurt 1074.
25 janar 1971 – Idi Amin, diktatori më famëkeq i kontinentit afrikan, rrëzoi me grusht ushtarak Kryetarin e Shtetit, Milton Obete dhe u bë president i Ugandës. Gjatë pushtetit të tij 8-vjeçar, Amin u identifikua me një sërë masakrash në Ugandë. Më 13 prill 1979, pas disfatës së ushtrisë së tij në luftën kundër Tanzanisë, Idi Amin u arratis nga Uganda për t’u strehuar fillimisht në Libi, pastaj në Irak dhe së fundmi në Arabinë Saudite. Ai vdiq në vitin 2003 në moshën 78-vjeçare.
25 janar 2005 – Përplasja ndërmjet turmave të njerëzve gjatë një ceremonie pelegrinazhi në Indi shkaktoi vdekjen e 258 personave.
25 janar 2019 – Shembja e një dige të ujërave dhe mbetjeve toksike të një miniere në qytetin Brumadinjo të Brazilit u mori jetën mbi 200 njerëzve.
1879 – U themelua Banka Kombëtare Bullgare.
1881 – Thomas Edison dhe Alexander Graham Bell formuan kompaninë Oriental Telephone Company.
1890 – Nellie Bly udhëton Tokën rrotull për 72 ditë.
1906 – Hapet për trafikun Tuneli i jashtzakonshem hekurudhor midis Italisë dhe Zvicrës. Projekti i Tunelit Simplon, filloi gjatë një konference zvicerane-italiane në korrik 1889, ku u ra dakord, për të ndërtuar një tunel hekurudhr gati 20 kilometra të gjatë perms Alpeve nëpër territorin e të dy shteteve nga Brig, Zvicër në Domodossola, Itali. Rruga e tunelit u përcaktua nga konsideratat ushtarake në mënyrë që kufiri shtetëror midis dy vendeve të ishte në mes të tunelit, për të lejuar secilin vend ta bllokonte ate në rast lufte.
1915 – Alexander Graham Bell inauguroi shërbimin transkontinental telefonik të ShBA-ve.
1919 – Krijohet Lidhja e Kombeve, një prej 14 pikave të propozuara nga presidenti amerikan Woodrow Wilson për të parandaluar përsëritjen e një lufte tjetër botërore. Dy fakte: Jo të gjitha 14 pikat e presidentit Wilson u morën parasysh; dhe Lufta Botërore u përsërit 20 vjet më vonë, thuajsje me të njëjtit aktorë kryesorë.
1920 – Vdiq në Paris piktori dhe skulptori Italian Amadeo Modigliani, 35 vjeç. Natën tjetër, modelja dhe e dashura e tij, Jeanne Hebuterne, 9-muajshe shtatëzëne, vret veten duke u hedhur nga kati i pestë. Modigliani është i njohur për portrete në një stil modern që karakterizohet me zgjatjen e fytyrave. Biografët thonë se nëna e tij ishte, në shumë mënyra, ndikuese e fortë në aftësinë e Modiglianit për të ndjekur artin si profesion. Që kur Modigliani ishte 11 vjeç, nëna e tij shkruante në ditarin e saj: “Karakteri i fëmijës është ende i paformuar, nuk di ç’të them. Ai sillet si fëmijë i llastuar, por inteligjenca nuk i mungon. Do presim të shohim se çfarë fshihet brenda tij. Ndoshta një artist?” Filmi Modigliani (2004) tregon rivalitetin e hidhur midis Modiglianit (Andy Garcia) dhe Pablo Pikasos (Omid Djalili), si dhe dashurinë tragjike me Jeanne Hebuterne (Elsa Zylberstein).
1942 – Lufta e Dytë Botërore: Tajlanda i shpall luftë Shteteve të Bashkuara dhe Britanisë.
1945 – Lufta e Dytë Botërore: Francë – Beteja e Bulges përfundon me humbjen e gjermanëve; fillimisht, britanikët thanë se kjo ishte fitorja e tyre, por amerikanët protestuan, dhe kryeministri Çurçill detyrohet të pranojë se merita e fitores u përket amerikaneve.
1947 – Në Miami, Florida, vdiq Alphonse Gabriel “Al” Capone – gangster amerikan, si në filma, në fakt filmat me gangsterë kopjuan atë, gjatë periudhës së ndalimit të alkoholit në SHBA mes viteve 1920 – 1931. Lindur në Brooklyn, Nju Jork nga prindër emigrantë italianë nga rrethinat e Napolit, Capone u përfshi në veprime kriminale që në moshë të re. Ai u përjashtua nga shkolla kur ishte 14 vjeç; në të njëzetat, shkon në Çikago për të përfituar nga kontrabanda e pijeve alkoolike. Kjo rrugë e shtyu më thellë në krime. Pavarësisht ketij profesioni, Kapone u bë figurë e dashur publike. Dhurata që ai shpërndante për kisha, shkolla, jetimore e organizata bamirëse, duke përdorur paratë e fituara nga veprimtaritë e paligjshme, bënë që Kapone të shihej nga shumë njerëz si Robin Hud i kohëve moderrne. Por ky emër u cënua në vitin 1929 me Masakrën e Ditës së Shën Valentinit, kur 7 anëtarët të një bande rivale u ekzekutuan; dyshimet ranë mbi Kaponen, edhe pse ai i dënoi publikisht vrasjet. Megjithatë, nuk ishin vrasjet që e çuan atë në burg, por refuzimi për të paguar taksat. Al Kapone thoshte se meqenëse pararatë i kishte fituar në rrugë të paligjshme, atij nuk i takonte të paguante taksa që ishin për të adhurat e siguruara ligjshëm. Por gjykatësi kishte tjetër mendim, dhe në vitin 1931, Kapone u dënua me burgim. Më 1939, ai u lirua me kusht dhe u vendos në pronën e tij në Palm Island, Florida, me disa miliona dollarë që u kishin shpëtuar sekuestrimit, ku jetoi edhe 8 vjet, në vetmi dhe shëndet të rrënuar.
1955 – Bashkimi Sovjetik i jep fund gjendjes së luftës me Gjermaninë.
1961 – Për herë të pare: Në Uashington, DC John F. Kennedy mban konferencën e drejtpërdrejtë presidenciale për shtyp në television.
1971 – Himachal Pradesh u bë shteti i 18-të i Indisë.
1980 – Nënë Tereza nderohet me çmimin më të lartë civil të Indisë, Bharat Ratna; Jetën e saj, kjo humaniste shqiptare ia kishte përkushtuar më të varëfërve, dhe çmimi indian ishte mirënjohje për bamirësinë e saj.
1981 – Jiang Qing, e veja e Mao Zedong u dënua me vdekje.
1990 – Avianca Flight 52 u rrëzua duke lënë të vdekur 73 udhëtarë.
1993 – Pesë njerëz qëllohen jashtë selisë së CIA-s në Langley, Virginia. Dy të vrarë, tre të plagosur. Personi që hapi zjarr (Mir Qazi, Kasi apo Kansi) mundi të ikte në Pakistan. Ai u kap nga agjentët e FBI-së, të cilët e sollën në SHBA, ku u gjykua, u gjet fajtor, u denua dhe u ekzutua me injeksion më 2002.
1998 – Gjatë një vizite historike në Kubë, Papa Gjon Pali II kërkon reforma politike dhe lirimin e të burgosurve politikë, ndërsa dënon përpjekjet e SHBA-së për ta izoluar këtë Ishull.
2003 – Pushtimi i Irakut : Një grup veprimtarësh të paqes nisen nga Londra, Angli, për në Bagdad, Irak, për të shërbyer si mburojë njerëzore, me qëllim për të parandaluar trupat e koalicionit perëndimor nga bombardimet e ndërtesave strategjike në kryeqytetin irakian .
2006 – MundësI profesionist meksikan Juan Barraza arrestohet në lidhje me vrasjen e të paktën 10 grave të moshuara.
2004 – Michail Saakashvili bëhet kryetar i Gjeorgjisë
2011 – Vala e parë e revolucionit egjiptian fillon me demonstrata, marshime, tubime, akte të mosbindjes civile, trazira, greva, dhe përleshje të dhunshme në Kajro, Aleksandri, dhe qyteteve të tjera në mbarë Egjiptin.
