Nga Prof. Dr. Mustafë Bajrami
Sa më shumë që e lexoj historinë e Perandorisë Osmane, aq më shumë e kuptoj dhe aq më mirë po e njoh historinë shqiptare.
Duke besuar bindshëm se pa e njohur mirë atë periudhë, historia shqiptare nuk mund të njihen si duhet. Sepse është periudha më domethënëse dhe më e frytshme e historisë sonë.
Është periudha në të cilën zë fill vetëdija jonë kombëtare. Gjithsesi, është periudha kur lind (edhe) ajo që quhet Rilindja Kombëtare Shqiptare.
Lënja menjanë e periudhës osmane të shqiptarëve, s’do mend se ka imponuar një traditë studimore të çoroditur e të sakatosur mbi historinë shqiptare. Periudha komuniste është ajo kur nisë shtrembërimi i dhimbshlm i historisë sonë. E kjo traditë vazhdon edhe sot e kësaj dite. Ndër elementet më signifikantë të kësaj tradite është shpjegimi gjysmak dhe i shtrembëruar i historisë. Gjysmak, sepse lë menjanë aspektin kulturor të shqiptarëve dhe koncetrohet vetëm në ngjarje, data dhe emra, ndërsa i shtrembëruar se përdorë stilin që edhe sot e kësaj dite e përdorim: Cilado frymë politike që ka pushtetin, imponon idenë se historia fillon me te, ndërsa ajo që është bërë para saj, ose nuk ka qenë e frytshme, ose nuk ka qenë fare…!